Khi vấn đề không nằm ở "nhập tịch"
Trên sân Bukit Jalil, một tập thể “toàn cầu hóa” của Malaysia dễ dàng đánh bại ĐT Việt Nam với tỉ số 4-0. Người hâm mộ không khỏi tiếc nuối, nhưng cũng rất thông cảm khi ĐT Việt Nam phải đối diện một tập thể quá mạnh. Malaysia đã vươn lên cực kỳ mạnh mẽ để thu hẹp khoảng cách với ĐT Việt Nam.
Một đội tuyển quốc gia mạnh phải được tạo ra từ những cầu thủ giỏi. Muốn tạo ra nhiều cầu thủ chất lượng, cần làm tốt ở công tác đào tạo trẻ. Đào tạo trẻ xong, phải xây dựng một giải vô địch quốc gia đủ chất lượng để tăng sức cạnh tranh cho các cầu thủ. Khi giải VĐQG không còn đủ cạnh tranh, cần xuất khẩu cầu thủ sang những nền bóng đá mạnh hơn để nâng cao chất lượng thi đấu.
Trên đây là lộ trình “lý tưởng” để phát triển bền vững một ĐTQG. Nhưng trần đời phàm thứ gì “lý tưởng”, hoặc sẽ cần rất nhiều thời gian và nguồn lực để thực hiện. Hoặc là quá toàn diện để có thể được áp dụng ở mọi nền bóng đá. Cách nhanh hơn là khai thác nguồn lực cầu thủ nhập tịch hoặc kiều bào với trình độ cao. Indonesia, hay Malaysia đã áp dụng rất thành công phương thức này để tạo ra sức bật không tưởng cho ĐTQG.
 |
Malaysia lột xác nhanh chóng nhờ dàn cầu thủ nhập tịch |
Sau thất bại trước Malaysia, không ít ý kiến cho rằng ĐT Việt Nam và các cấp lãnh đạo nên “thoáng” hơn trong việc khai thác nguồn lực cầu thủ nhập tịch hoặc Việt kiều. Nhưng vấn đề thực chất không đơn giản là nhập tịch hay không nhập tịch, sử dụng Việt kiều hay không dùng Việt kiều!
Thực chất, việc sử dụng cầu thủ nhập tịch hoặc “Mã kiều” không phải điều mới với bóng đá Malaysia. Giai đoạn 2018-2022, Harimau Malaya đã sử dụng hàng loạt cầu thủ nhập tịch, như De Paula, Sumareh, Liridon Krasniqui. Cùng với đó là sự xuất hiện của dàn cầu thủ gốc Malaysia chơi ở Âu Mỹ như La’Vere Corbin-Ong hay Dion Cools. Tuy vậy, giai đoạn đó Malaysia vẫn ở dưới 1 bậc so với ĐT Việt Nam (chưa có Xuân Son).
Phải tới năm nay, khi dàn nhập tịch Nam Mỹ hùng hậu của Malaysia được chiêu mộ, đội bóng này mới lột xác. Nói vậy để thấy việc nhập tịch hay tận dụng nguồn cầu thủ song tịch chưa chắc tạo ra được khác biệt tức thì ở một đội bóng. Quá trình tìm kiếm, chiêu mộ những cầu thủ song tịch đòi hỏi không ít tài nguyên, từ tiền bạc cho tới mối quan hệ cũng như uy tín của cá nhân trong cơ quan điều hành một nền bóng đá.
 |
Indonesia thậm chí đã tìm kiếm các cầu thủ nhập tịch cho đội tuyển nữ |
Indonesia có sự hậu thuẫn từ chủ tịch Erick Thohir. Malaysia được thái tử bang Johor điều hành, hỗ trợ. Cả hai không chỉ dư dả về tiền bạc mà còn có mạng lưới "săn đầu người" rộng khắp. Chính nguồn lực kinh tế dồi dào cùng các yếu tố lịch sử, sắc tộc, chính trị xã hội đặc trưng giúp quá trình nhập tịch của Indonesia và Malaysia diễn ra thành công (ít nhất là cho tới lúc này).
Trở lại với tình hình của bóng đá Việt Nam, ý tưởng về việc bổ sung cầu thủ nhập tịch hay Việt kiều không phải bây giờ mới được nhắc tới. Nhưng khoảng cách giữa Việt kiều và Việt kiều chất lượng cao vẫn còn rất xa. Không ít cầu thủ mang danh Việt kiều nhưng trình thua cầu thủ nội. Càng không thể nói rằng nếu ĐT Việt Nam có một nửa đội hình là những sao nhập tịch cỡ Xuân Son, chúng ta sẽ tiến xa hơn (hay ít nhất là không thua Malaysia 4 bàn không gỡ).
Thậm chí, khi có những Việt kiều (có vẻ như) đáp ứng được yêu cầu, làm sao để thuyết phục cầu thủ đó lên tuyển lại là một câu chuyện khác. Ibrahim Maza đã chọn chơi cho quê bố Algeria thay vì quê mẹ Việt Nam. Trong quá khứ, Tristan Đỗ cũng khoác áo Thái Lan dù đủ điều kiện chơi cho ĐT Việt Nam.
Ngay cả khi cơ chế thay đổi, ĐT Việt Nam sở hữu nguồn lực nhập tịch dồi dào, câu hỏi đặt ra sẽ là nhập tịch xong thì…làm gì tiếp theo? Tiếp tục quá trình chiêu mộ dàn “lính đánh thuê” (và chấp nhận một ngày đội tuyển sẽ có khoảng 5, 6 cầu thủ như Xuân Son, Hoàng Hên)? Hay chỉ coi việc nhập tịch làm cú hích trong ngắn hạn để lấy những giá trị (kinh tế, sức hút) nhằm tái đầu tư vào việc xây dựng nền tảng cốt lõi và phát triển đội bóng từ chân đế?
 |
Bài toán nhân lực của ĐT Việt Nam không đơn thuần nằm ở việc nhập tịch hay không nhập tịch cầu thủ |
Lựa chọn lý tưởng là ý thứ hai. Nhưng như đã nói, cái gì càng lý tưởng thì càng cần thời gian và càng dễ khiến người ta bỏ dở giữa chừng, rẽ ngang sang những con đường có vẻ như mang lại lợi ích tức thời.
Mông lung hoạch định
Kể cả cách làm “đi tắt đón đầu” cũng tiềm ẩn những điểm trừ không thể tránh khỏi bởi cái gì nhanh đến thì cũng dễ đi. Đừng quên, 20 năm trước Singapore đã đi đầu (và cũng thành công nhất) trong việc sử dụng cầu thủ nhập tịch ở Đông Nam Á. Và rồi bóng đá đảo quốc sư tử đã đi xuống ra sao sau những năm tháng thống trị khu vực có lẽ không cần nhắc lại.
Trở lại với bóng đá Việt Nam, có thể sau thất bại trước Malaysia, đội tuyển sẽ đón thêm những cầu thủ nhập tịch chất lượng, hay dàn sao Việt kiều trình độ cao. Nhưng bóng đá không phải trò chơi xếp hình. 11 cầu thủ xuất sắc không bảo chứng cho thành công của bất cứ đội bóng nào. Nói vậy để thấy kể cả cách làm “ăn xổi” nhất cũng chưa chắc đảm bảo thành tích cho ĐT Việt Nam trong thời gian đủ ngắn để làm người hâm mộ hài long.
Một khi cách làm nhanh nhất còn tốn thời gian, liệu những người làm bóng đá có đủ kiên nhẫn để xây dựng nguồn lực từ nền tảng? Câu chuyện đào tạo trẻ, nâng cao chất lượng giải VĐQG không phải mới, nhưng chưa bao giờ cũ. Cứ sau mỗi thất bại của đội tuyển, người hâm mộ hô hào tập trung cho đào tạo trẻ, cho xây dựng và phát triển V.League và rồi không có thay đổi nào diễn ra!
 |
| Giải VĐQG luôn có vai trò quan trọng trong việc nâng cao chất lượng ĐTQG |
Một lần nữa, phải nhắc lại rằng không phải Việt kiều, không phải nhập tịch mà chính V.Lague mới là xương sống cho thành công bền vững của bóng đá Việt Nam. Không thể phủ nhận nỗ lực của các đội bóng lẫn ban tổ chức của V.League, nhưng cũng khó lòng bỏ qua sự thật rằng sức hút của V.League đã giảm sút rất nhiều.
Sức hút thuyên giảm không đơn thuần nằm ở việc khán đài trống vắng mỗi cuối tuần. Độ hấp dẫn của V.League đi xuống tới mức đương kim Quả bóng vàng sẵn sang từ chối cơ hội tranh tài ở sân chơi (được cho là) cao nhất đó để xuống hạng Nhất thi đấu (tất nhiên là với đãi ngộ khổng lồ).
V.League không đủ chất lượng cũng khiến công tác phát triển tài năng trẻ bị đứt gãy. Các hệ thống giải cho cầu thủ trẻ hiện tại chưa được tổ chức một cách đủ khoa học và bài bản. Cầu thủ phải thi đấu theo thể thức “vòng chung kết” với số trận ít ỏi nhưng mật độ rất cao. Hệ quả là cầu thủ trẻ thiếu cơ hội cọ xát và phải đối diện với nguy cơ chấn thương.
Khi một nền bóng đá không được vận hành bài bản từ chân đế, mọi thành công sẽ đều mang tính thời điểm, kéo theo khoảng trống kế thừa không dễ khỏa lấp. Ý tưởng và đường lối phát triển không phải không có. Nhưng liệu rằng cả một hệ thống bóng đá có đủ kiên nhẫn và quyết tâm để theo đuổi con đường đó tới cùng?
Hay tất cả chỉ là những nỗ lực nửa vời, theo đuổi những mục tiêu ngắn hạn rồi quay đầu giữa chừng và xây lại từ một công trình dang dở? Từ phía người hâm mộ, tất cả chỉ có thể chờ đợi, nhưng liệu cơ sở nào cho những hy vọng về một tương lai ổn định hơn nơi đội tuyển?
ĐT Việt Nam với cương vị nhà vô địch Đông Nam Á 2024 đã phải nhận trận thua đậm 0-4 trước dàn sao nhập tịch Malaysia. Đây là một kết quả gây sốc, khi mà trước đó chúng ta chưa từng để thua đối thủ trong suốt 11 năm.
Trước tốc độ vươn lên đáng kinh ngạc của Indonesia và Malaysia, có lẽ bóng đá Việt Nam cũng sẽ phải nhìn nhận một cách nghiêm túc với chiến lược 'nhập tịch hóa' cầu thủ, vấn đề chưa thực sự được quan tâm trước đây.
